De geboorte van de 'Franse Rivièra'

De zeer Instagrambare badplaats Menton misschien minder bekend dan zijn buren aan de Rivièra, maar het speelde - samen met Nice - een belangrijke rol bij het vestigen van de Franse Rivièra als mogelijk de oudste wintervakantieplek ter wereld. Jean Cocteau schilderde zijn beroemde fresco's van liefde hier, en Engelse edelen legden exotische tuinen aan rond Italiaanse villa's in de schaduw van palmbomen.

Stammen en Romeinen

Sporen van bewoning gaan zo'n 3000 jaar terug, maar tot het einde van de 18e eeuw was het gebied dat later bekend stond als de Côte d'Azur een afgelegen en verarmde regio, vooral bekend om de visserij, olijfboomgaarden en bloemen die in parfum worden gebruikt. Stammen die nu "Liguriërs" worden genoemd, waren de eerste bekende inwoners van de Franse Rivièra in historische tijden.

Er is niet veel bekend over deze aboriginals, alleen dat ze versterkte dorpen bouwden, met name op de plaats van het moderne Nice. Enkele eeuwen later raakten de Grieken overbevolkt Phocaea verhuisd, eerst naar Massilia (Marseille), dan naar buiten naar Hyères en Mooi, zoals ze gewoonlijk deden overal waar er kans was op industrie of handel.

De Grieken brachten de wijnstok (door de vroegere bewoners zorgvuldig te informeren over wat er kon worden gewonnen uit de wilde dieren die inheems waren in het gebied), evenals olijven en andere producten van hun geavanceerde beschaving. De Kelten, die zich tegelijkertijd zo ver naar het zuiden als de Rivièra vestigden, gaven de voorkeur aan het ruigere heuvelland vanaf de kust - en om te plunderen in plaats van handel te drijven.

De bewoners van het land langs deze kuststrook waren gewend onafhankelijk van 'centrale' controle te opereren. De gedwongen bezetting van de Romein - zoals herdacht door de trofee in La Turbie- was een belangrijke uitzondering, maar zelfs toen was het aantal bezetters klein en hadden ze een specifieke taak, de Romeinse toegangs- en handelsroutes verdedigen, met weinig aandacht voor de lokale bewoners.

Na de terugtrekking van de Romeinen en vóór de 18e eeuw waren de stukken bewoond land klein in vergelijking met de uitgestrekte rotsachtige, struikgewashellingen en drassige riviermondingen. Gemeenschappen waren geïsoleerd. Iedereen werd gek van muggen en het was gevaarlijk en traag om zich te verplaatsen (er is weinig veranderd).

Bovenal was het een saaie plek, arm en onontwikkeld, vervallen en verwaarloosd door de buitenwereld. Het lag te wachten om "gered" te worden. Verdeeld tussen Franse en 'Italiaanse' invloedssferen, was het zelfs binnen haar controversiële grenzen geen coherente samenleving. Toen kwamen de Britten om het gebied te transformeren en de "Franse Rivièra" te creëren zoals wij die kennen...

Hoe de Britten de Franse Rivièra transformeerden

In de 18e eeuw ontwikkelde zich een voorliefde voor reizen onder de Engelse aristocratie, vooral als ze overwinterden aan de Franse Rivièra. Gezien als een tuin van Eden, was Zuid-Frankrijk ook de natuurlijke 'route' naar Italië en zijn cultuur, die een modieuze plek was om te ervaren onder de elites.

Deze seizoensgebonden migratie van de Engelse hogere klassen werd snel gekopieerd door andere Europese elites, allemaal op zoek naar een milde winter. Aan het begin van de 19e eeuw kwam het gezondheidsargument naar voren: mensen zouden naar deze winterresorts gaan als medische behandeling.

De 18e eeuw creëerde het winterresort en de 19e eeuw verzegelde het.

De eerste Britse reiziger die de gezondheidsvoordelen van het gebied beschreef, was de romanschrijver Tobias Smollett, die Nice bezocht in 1763 toen het nog een Italiaanse stad was binnen de Koninkrijk Sardinië. Hij bracht Nice en zijn warme winterklimaat onder de aandacht van de Britse aristocratie met 'Reist door Frankrijk en Italië (vooral leuk)', geschreven in 1766. Het is een zeer amusant reisdagboek in de vorm van brieven, waarin hij verliefd werd op Nice, de verdiensten voorzag van Cannes (toen nog een klein dorp) als kuuroord, en de mogelijkheden van de Corniche wegen. Kort nadat het was gepubliceerd, begonnen ziekelijke Britten naar de Franse Rivièra te reizen, waardoor het het eerste winterresort ter wereld werd.

Vrijwel onmiddellijk, Schotse dokter Jan Bruin pikte dit idee op en werd beroemd door het voorschrijven van wat hij 'klimaattherapie' noemde: een verandering van het klimaat om een ​​verscheidenheid aan ziekten te genezen. In 1780 publiceerde hij zijn 'Elementen van de geneeskunde', wat een tijdlang een invloedrijke tekst was. Het zette zijn theorieën uiteen, vaak het 'Brunonische systeem van de geneeskunde' genoemd, die alle ziekten in wezen begreep als een kwestie van over- of onderprikkeling. De controversiële en simplistische zogenaamde 'Brunonische theorie' dicteerde dat alle ziekten in een van twee categorieën vallen: ziekten die worden veroorzaakt door de afwezigheid van prikkels en ziekten die worden veroorzaakt door te veel prikkels. Hij en zijn tijdgenoten beschouwden het mediterrane klimaat als een grote verscheidenheid aan tonische en kalmerende omgevingen.

De vaart er in houden, Britse dokter John Bunnell Davis schreef zijn boek uit 1807, 'De oude en moderne geschiedenis van Nice'. Het werd weer een andere stem die pleitte voor het genezende effect van de Franse Rivièra op ziekten. Hij schreef, “Wie kan er ook maar een moment aan twijfelen dat de kans groter is dat de gezondheid terugkeert als het pad naar de verwerving bezaaid is met bloemen; wanneer de pijnlijke last die de ziel overweldigt, wordt verlicht door aangename bezigheden, en wanneer angst wordt ingeruild voor geduld en berusting?

Deze theorie domineerde ongeveer een eeuw lang het Europese medische denken, tot het einde van de 19e eeuw, en de hele Middellandse Zeekust werd een soort kuuroord in de winter voor mensen die aan allerlei ziekten leden (vooral tuberculose, waaraan een op de zes in Engeland het leven kostte). Nadat Napoleon in 1815 was verslagen en er vrede heerste op het continent, begonnen vooral de Britten massaal naar Nice te trekken, meestal voor hun gezondheid, en altijd in de winter.

François-Joseph-Victor Broussais, een beroemde Franse arts, werd erg populair in het begin van de jaren 1820; zijn medicinale theorie was gebaseerd op de theorie van Brunon. De Franse historicus Paul Gonnet merkte op dat dokters stuurden "aan onze kusten een kolonie van bleke en lusteloze Engelse vrouwen en lusteloze zonen van adel die bijna dood zijn".

De populariteit van de Franse Rivièra explodeerde verder toen de Britse arts Jacobus Hendrik Bennet begon het klimaat van Menton te promoten als een wondermiddel voor de gezondheid. Bennet had medicijnen gestudeerd in Parijs, en na 25 jaar als arts te hebben gewerkt, kreeg hij een contract waarvan hij zelf had vastgesteld dat het tuberculose (dit was voordat ze wisten dat de oorzaak bacteriën waren). In 1859 beweerde hij dat hij naar Menton ging om "... in een rustige hoek te sterven, als een gewonde bosbewoner" (maar het is waarschijnlijker dat hij bekend was met de theorie van Brunon en genezen ging worden). Maar in plaats daarvan verbeterde zijn gezondheid enorm, en hij bezocht Italië het volgende jaar, maar ontdekte dat de "onhygiënische toestand van de grote steden van dat klassieke land het eerder verkregen goed ongedaan maakte". Niet onder de indruk van Italië keerde hij terug naar Menton en begon een medische praktijk.

Toen hij volledig genezen was, keerde hij terug naar Engeland om zijn patiënten over Menton te informeren. Het nieuws verspreidde zich snel, waaronder opmerkelijke patiënten van Bennet Robert Louis Stevenson en koningin Victoria. Vanaf dat moment bracht hij elke winter door in Menton.

Zijn boek uit 1861 'Winter en lente aan de oevers van de Middellandse Zee' verhoogde snel de populariteit van Menton (toen 'Mentone' genoemd) als bestemming. Bennet was van mening dat het hete en droge klimaat van de Franse Rivièra en een goed dieet tuberculosepatiënten konden genezen. Het werd later in andere talen vertaald en in andere landen gepubliceerd, waardoor iedereen, van Duitsers tot Amerikanen, naar Menton kwam. Andere doktoren sloten zich al snel bij het refrein aan.

Terwijl Lord Brougham had onlangs Cannes op de kaart gezet voor zorgvuldig geselecteerde leden van de Londense upper-crust society was het lezerspubliek van Bennets boek wijdverspreid en veroorzaakte een overweldigende toestroom van toerisme. Veel aristocraten, meestal met verschillende gezondheidsproblemen, stroomden naar de Franse Rivièra in de hoop genezen te worden. Ongetwijfeld hadden meer dan één 'consumptie'-slachtoffer eerder astma dan tuberculose, en wegkomen uit de koude, vochtige en zeer smogige Britse steden zou de enige 'remedie' zijn geweest die ze nodig hadden.

1882, koningin Victoria volgde het advies van Bennet op en kwam voor een lange vakantie, waardoor de sluisdeuren opengingen voor royals en high society om te volgen. Ze kwam daarna acht keer langs en vertelde haar vrienden hoeveel ze van het gebied hield.

Op voorstel van de koningin Winston Churchill koos ervoor om zijn landschappen te schilderen, en veel beroemde 19e-eeuwse reisschrijvers (zoals Robert Louis Stevenson, Somerset Maugham, Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, HG Wells, Edith Wharton, Louisa May Alcott en Aldous Huxley) begonnen erover te schrijven.

Spoorwegen werden gebouwd, grote villa's vervingen stenen boerderijen en sierlijke koetsen met hertogen en prinsen verschenen langs hoge kustwegen boven de glinsterende zee. Kort daarna werd de Franse Rivièra beroemd in de VS als een high-end en glamoureuze vakantieplek voor beroemdheden en jetsetters.

Gedurende de 20e eeuw hebben Amerikanen de Franse Rivièra verder getransformeerd, waarbij veel van de beroemdste Amerikaanse auteurs en filmsterren hier tijd doorbrachten of verhuisden. Superster Grace Kelly trouwde met de prins van Monaco, Rita Hayworth ontmoette en trouwde hier met een prins, Sean Connery kocht een villa in Nice en gefilmde scènes van 'Never Say Never' in het oude centrum van Menton, en Amerikanen met rijkdom of roem brachten hier vakantie.

Zonder de invloed van rijke Britten en Amerikanen zou de Franse Rivièra niet zijn wat het nu is.

De Fransen ontdekten het gebied uiteindelijk als vakantieplek lang na de Engelstaligen en begonnen uiteindelijk kleinere vakantiehuizen en appartementenblokken langs de kust te bouwen. Nu is de Franse Rivièra een drukke mix van toeristen, Engelssprekende expats en Fransen.